De Sint-Jacobskerk, haar toren en haar klokken
een klank van Verleden en Hoop
De bouw van de nieuwe Sint-Jacobskerk werd in 1491 aangevat met de toren, die diende als steunpunt voor het middenschip. Deze imposante structuur, opgetrokken in baksteen en bekleed met witte natuursteen uit Diegem, Overijse en Vilvoorde, bleef echter onafgewerkt: rond 1525-1533 werd de bouw definitief gestaakt ter hoogte van de vijfde geleding. Spijtig genoeg zijn de originele bouwplannen van architect Herman de Waghemakere de Oude verloren gegaan.
Ondanks de onvolledige bouw bezit de Sint-Jacobstoren een uitgesproken en herkenbaar profiel. Juist omdat hij niet volledig werd afgewerkt, onderscheidt hij zich door zijn massieve, karaktervolle vorm. In vroeger tijden was zijn silhouet prominent zichtbaar vanop de open gronden rond de stad. Vandaag is dat vergezicht beperkt tot de hogere verdiepingen, maar de toren blijft een visueel baken in stadszichten vanuit het oosten en op de klassieke redezichten van Antwerpen.
Sinds 1526 weerklonk het klokkengelui vanuit de toren. Een vijftiende-eeuws uurwerkmechanisme, oorspronkelijk afkomstig uit de O.L.V.-Hoofdkerk, gaf vanaf 1556 het uur aan en vanaf 1560 ook het halfuur. Deze klokken werden helaas door de Duitse bezetter in 1943 geroofd. Het historische uurwerk werd in 1984 heropgesteld in een museale ruimte naast de toren.
Vandaag telt de toren opnieuw vier klokken:
• Petrus Paulus Rubensklok (de grootste),
• Mariaklok,
• Julius-Josephusklok,
• Jacobusklok.
Het uurprogramma van de klokken is als volgt:
• Angelus: elke dag om 8u en 19u
• Elk half- en heel uur: een korte beiaardklank
• Zondags: om 9u de Mariaklok, om 10u de Julius-Josephusklok
De kerkklokken waren vroeger het enige echte communicatiemiddel met de gemeenschap.
In de liturgie luiden ze op Witte Donderdag voor het laatst vooraleer te zwijgen tot de feestelijke Paaswake op zaterdagavond. In het volksgeloof reisden de klokken symbolisch naar Rome om op Pasen terug te keren.
Sinds Pasen 2025 klinkt het klokkengelui van Sint-Jacob opnieuw over de stad. Een teken van hoop, solidariteit en leven. Want met Pasen – krijgt het leven het laatste woord.
